เขื่อนทดน้ำ - อ่านสารานุกรมไทย

          เมื่อแหล่งน้ำธรรมชาติ ซึ่งจะใช้เป็นต้นน้ำของโครงการชลประทานประเภทอาศัยแรงดึงดูดของโลก  มีน้ำไหลมาจำนวนมากเพียงพอและมีปริมาณค่อนข้างสม่ำเสมอในฤดูการเพาะปลูกแล้ว  ก็มักจะนิยมยกน้ำให้มีระดับสูงก่อนส่งเข้าคลองส่งน้ำด้วยวิธีการทดน้ำ     โดยการสร้างอาคารทดน้ำขวางลำน้ำธรรมชาติหรือแหล่งน้ำ  เพราะจะทำให้สิ้นเปลืองค่าใช้จ่ายน้อยกว่าการยกน้ำโดยวิธีอื่น วิธีการทดน้ำดังกล่าวจึงเหมาะกับโครงการชลประทานทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งโครงการที่มีขนาดใหญ่นั้น

          อาคารทดน้ำซึ่งสร้างเพื่อทดน้ำในลำน้ำธรรมชาติที่ต้นน้ำของโครงการชลประทานให้มีระดับสูงขึ้นนี้ เรียกว่า "เขื่อนทดน้ำ"

          เขื่อนทดน้ำส่วนมากจะสร้างอยู่ที่บริเวณต้นน้ำของโครง-การชลประทาน ซึ่งมีระดับพื้นที่สูงที่สุด  โดยที่เมื่อน้ำถูกทดอัดจนสูง และส่งเข้าคลองส่งน้ำไปแล้ว จะทำให้น้ำในคลองส่งน้ำมีระดับสูงกว่าพื้นที่ชลประทานส่วนใหญ่ที่อยู่ภายในเขตโครงการนั้น ทำให้พื้นที่เพาะปลูกในเขตโครงการได้รับน้ำชลประทานจากคลองส่งน้ำอย่างทั่วถึง

          เขื่อนทดน้ำอาจมีรูปร่างอาคารเป็นแบบฝาย  หรือเป็นแบบเขื่อนระบายน้ำก็ได้