ยาเม็ดคุมกำเนิด คือ ยาเม็ดที่ใช้กินทุกวันเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์ สตรีทุกคนสามารถเลือกซื้อหาได้ทั่วไปอย่างง่ายดาย ประชากรทั่วโลกหลายล้านคนเลือกใช้ยาเม็ดคุมกำเนิด เพราะกินง่ายสะดวกและเป็นที่ยอมรับว่าให้ผลในการคุมกำเนิดเป็นอย่างดี ยาเม็ดคุมกำเนิด มี 2 ชนิด คือ ชนิดแผงละ 21 เม็ดและชนิดแผงละ 28 เม็ด ประกอบด้วย ฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen) และ โปรเจสเตอโรน (Progesterone) ในขนาดต่างๆ
ยาเม็ดคุมกำเนิดป้องกันการตั้งครรภ์ได้เพราะฮอร์โมนในเม็ดยาทำให้ไม่มีไข่สุก มูกปากมดลูกเหนียวขึ้น ตัวอสุจิผ่านได้ยาก และเยื่อบุโพรงมดลูกไม่เจริญ จึงป้องกันการตั้งครรภ์ได้เป็นอย่างดี
อาการไม่พึงประสงค์
1. คลื่นไส้ มักเกิดเมื่อกินยาแผงแรก โดยเฉพาะ 2-3 เม็ดแรก อาการจะค่อยๆ ลดลง และจะพบน้อยมากภายหลังรับประทานไปแล้ว 3 แผง การเลือกยาที่มีเอสโตรเจนต่ำหรือเปลี่ยนแปลงชนิดของเอสโตรเจนอาจจะช่วยให้อาการหายไปได้
2. ฝ้าขึ้นที่หน้า ฝ้าที่หน้าอาจจะเกิดเพียงจางๆ ที่แก้มหรือริมฝีปากบน แต่บางรายฝ้ามาก อาจจะหลังการกินยาเพียง 2-3 เดือน หรืออาจจะเกิดช้าเมื่อหยุดยาฝ้าจะจางลง
3. น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น อาจเกิดเนื่องจากฤทธิ์ในการเสริมสร้าง (anabolic effect) ทำให้อยากรับประทานอาหารมากขึ้น ซึ่งเป็นผลของโปรเจสเตอโรน หรือทำให้มีไขมันใต้ผิวหนัง น้ำ และโซเดียมคั่ง ซึ่งเป็นผลของเอสโตรเจน
4. เต้านมคัดและเจ็บ
5. ปวดศีรษะ วิงเวียน และมีอาการซึมเศร้า อาจจะเป็นผลโดยตรงจากยาหรืออาจเนื่องจากการคั่งของน้ำและโซเดียม
6. สิวขึ้นและผมร่วง การเลือกใช้ยาคุมชนิดที่มีฤทธิ์ทางแอนโดรเจนน้อย
7. อาการข้างเคียงที่พบได้น้อย แต่มีอาการรุนแรง ไม่ใคร่พบในคนไทย ได้แก่โรคหลอดเลือดอุดตัน เส้นเลือดในสมองแตกหรืออุดตัน (cerebrovascular accident) โรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง และโรคของถุงน้ำดี
ข้อห้ามในการใช้ยาเม็ดคุมกำเนิด
ในผู้ที่เป็นโรคตับ โรคเบาหวาน โรคหัวใจ โรคของเส้นเลือด โรคไต โรคภูมิแพ้ เส้นเลือดดำอุดตัน โรคบางอย่างของต่อมไธรอยด์ โรคลมชัก มะเร็งเต้านม มะเร็งของอวัยวะสืบพันธ์ เนื้องอกของมดลูก
ที่มา https://203.155.220.217/office/pharmacy/up/pillMedicine.htm
ชนิดของยาเม็ดคุมกำเนิด
1. ยาคุมกำเนิดเลียนแบบธรรมชาติ Sequential pill เป็นยาเม็ดคุมกำเนิดรุ่นเก่าๆ ที่ยังมีวางจำหน่ายอยู่ โดยเลียนแบบลักษณะของรอบเดือน โดยในช่วงแรกจะมีเฉพาะฮอรโมนเอสโตนเจน ช่วงกลางมีฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน และช่วงสุดท้ายมีโปรเจนเตอโรนอย่างเดียว อาทิเช่น ยี่ห้อ Trinordiol, Triquilar แม้จะมีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดได้ดี แต่ไม่ค่อยนิยม เนื่องจากมีปริมาณฮอร์โมนมากเกินไป ทำให้เกิดผลข้างเคียง เช่น น้ำหนักตัวเพิ่ม คลื่นไส้ ฝ้า ปวดศีรษะ ได้ง่าย
2. ยาคุมกำเนิดชนิดรวม Combined contraceptive pill เป็นยาคุมกำเนิด ทีแพร่หลายที่สุดในปัจจุบัน โดยมีปริมาณฮอร์โมนเอสโตรเจน และฮอร์โมนโปรเจนเตอโรน เท่ากันทุกเม็ด โดยมีอยู่ 21 เม็ด ส่วนยาคุมชนิด 28 เม็ด อีก 7 เม็ด จะเป็น vitamin, staech หรือ ferrous fumarate โดยแบ่งย่อยตามปริมาณของเอสโตรเจนในเม็ดยา ตามขนาดดังนี้
2.1. Standard จะมีขนาดของ ปริมาณของเอสโตรเจนในเม็ดยา 50 ไมโครกรัม เหมาะสำหรับผู้หญิงที่มีประจำเดือนไม่สม่ำเสมอ หรือมากระปริบกระปรอย แต่ไม่เหมาะกับผู้หญิงที่มีประวัติเลือดแข็งตัวได้ง่าย หรือมีประวัติเส้นเลือดอุดตัน ที่มีวางขายตามท้องตลาดได้แก่ ยี่ห้อ Microgynon 50 ED,Eugynon,Nordiol เป็นต้น
2.2. Low dose จะมีขนาดของ ปริมาณของเอสโตรเจนในเม็ดยา 30 ไมโครกรัม ( ยกเว้น Dian-35 จะมี 35 ไมโครกรัม) เป็นชนิดที่นียมกันมาก เนื่องจากปริมาณเอสโตรเจนมีน้อย ทำให้ลดผลข้างเคียงได้ แต่มีฤทธิ์คุมกำเนิดดีดังประเภทแรก ได้แก่ยี่ห้อ Dian-35,Marvelon,Nordette,Minulet,Microgynon 30 ED,Gynera
2.3. Ultralow dose จะมีขนาดของ ปริมาณของเอสโตรเจนในเม็ดยา 20 ไมโครกรัม เพื่อลดผลข้างเคียงให้น้อยที่สุด แต่มีข้อเสียคือต้องรับประทานทุกวัน ไม่ควรขาดหรือลืมกิน เพราะอาจทำให้ฤทธิ์การคุมกำเนิดลดลง ตั้งครรภ์ได้ง่าย จึงเหมาะกับคนที่มีความจำได้ดี ไม่ลืม ได้แก่ ยายี่ห้อ Mercion Minipill ยาเม็ดคุมกำเนิด ที่มีเฉพาะฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนอย่างเดียว ในทุกเม็ดยาคุม มักใช้ในการคุมกำเนิด มารดาหลังคลอดบุตร และให้น้ำนมบุตร เพราะไม่ทำให้การสร้างน้ำนมลดลง แต่ต้องรับประทานทุกวัน จนกว่าจะเลิกให้นมบุตร มีวางขายในชื่อยี่ห้อ Exluton
2.4. Postcoital pill or morning after pills เป็นยาคุมกำเนิดชั่วคราวที่ใช้ระยะสั้น เป็นยาคุมกำเนิดหลังการร่วมเพศ และต้องรับประทานภายใน 1 ชั่วโมง หลังจากมีเพศสัมพันธุ์ จึงจะป้องกันได้ดีที่สุด แต่ละเม็ดยาจะมีฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนในปริมาณสูง คือ 750 ไมโครกรัม โดยออกฤทธิ์ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูก ไม่เหมาะสมต่อการผังตัวของตัวอ่อนทารก แต่ไม่ได้ไปยับยั้งการตกไข่ เหมือนยาเม็ดคุมกำเนิดประเภทอื่นๆ แต่ก็ไม่ควรรับประทานเกินเดือนละ 4 เม็ด เพราะจะทำให้รับปริมาณฮอร์โมนมากเกินไป ที่มีวางจำหน่าย ได้แก่ ยี่ห้อ Postionr, Madonna
จากคุณสมบัติดังกล่าวข้างต้น อาจเป็นหลักในการพิจารณาเลือกใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดสำหรับสตรีได้ในระดับหนึ่ง การเลือกใช้แต่ละยี่ห้อ ในแต่ละประเภท ต้องคำนึงถึงราคา และผลข้างเคียงที่อาจมีได้ แม้จะอยู่ประเภทเดียวกัน แต่คนละยี่ห้อ ซึ่งแต่ละคนก็อาจแตกต่างกันไป คงต้องทดลองใช้ดู
วิธีใช้ยาคุมกำเนิด
1. ยาคุมกำเนิดชนิดเม็ด ปัจจุบันมีขายสามรูปแบบ คือ ชนิด 21 เม็ด, 22 เม็ด และ 28 เม็ด ทั้งสามแบบมีประสิทธิภาพไม่แตกต่างกัน
2. การกินยาคุมแผงแรก ให้เริ่มกินเม็ดแรกภายในห้าวันของการมีประจำเดือน กันติดต่อกันทุกวันๆ ละ 1 เม็ด จนหมดแผง
3. แผงต่อไป ถ้าเป็นยาคุม 21 เม็ด ให้เว้นไป 7 วัน ยาคุม 22 เม็ด ให้เว้นไป 6 วัน แล้วจึงเริ่มกินเม็ดแรก ส่วนยาคุม 28 เม็ด ให้กินแผงต่อไปได้เลย
4. ลืมกินยาคุมกำเนิด
4.1 หากลืมกินหนึ่งวันให้กิน 2 เม็ดในวันถัดไป หรือลืมกินสองวันให้กิน 2 เม็ดในวันที่สามและ 2 เม็ดในวันที่สี่ หากมีเพศสัมพันธ์ในช่วงที่ลืมกินยาควรใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย
4.2 ถ้าลืมกินยาเกินสามวัน ให้หยุดยาคุมแผงนั้นไปเลย และใช้ถุงยางอนามัยจนกว่าประจำเดือนจะมาแล้วจึงเริ่มกินยาแผงใหม่
