เครื่องจักสาน เป็นหัตถกรรมชนิดหนึ่งที่ชาวบ้านสร้างขึ้นมา เพื่อสนองประโยชน์ต่างๆ ในการดำรงชีวิต เครื่องจักสานบางชนิดมีคุณสมบัติพิเศษ คือ ความงดงาม ซึ่งเป็นผลพลอยได้จากการที่ได้สร้างขึ้นด้วยฝีมือประณีต จนมีรูปลักษณะที่ไม่น่าจะนำมาใช้สอยเลย ทั้งนี้เพราะเป็นการสร้างขึ้นด้วยจิตใจที่บริสุทธิ์
ในบรรดางานหัตถกรรมประเภทต่างๆ เครื่องจักสานมีความเก่าแก่ที่สุดประเภทหนึ่งที่รู้จักกันดีในบรรดามนุษย์ทุกชาติและทุกภาษาในโลก เครื่องจักสานในระยะเริ่มแรกนั้นเข้าใจว่ามีลักษณะหยาบ แล้ววิวัฒนาการต่อมาจนทำเป็นเครื่องมือเครื่องใช้และภาชนะต่างๆ มีลักษณะประณีตขึ้นโดยลำดับ
จากการศึกษาค้นคว้าเรื่องคนก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทยเรา ของศาสตราจารย์ชิน อยู่ดี แห่งมหาวิทยาลัยศิลปากร กับนักโบราณคดีชาวต่างประเทศ โดยขุดค้นพบจารึกที่เก่าแก่ที่สุด และใช้เป็นหลักแบ่งระยะเวลาในประเทศไทยออกเป็น ๒ ยุค คือ ยุคก่อนประวัติศาสตร์และยุคประวัติศาสตร์ มนุษย์ในยุคก่อนประวัติศาสตร์มีความเจริญรู้จักทำเครื่องมือ ทำการเพาะปลูกและเลี้ยงสัตว์ ทำเครื่องปั้นดินเผา และเครื่องจักสาน หลักฐานที่สำคัญ ซึ่งเพิ่งจะค้นพบคือ ภาพเขียนที่หน้าผาที่มีแนวขนาบไปกับลำน้ำโขง ซึ่งอยู่ในเขตบ้านกุ่ม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี ซึ่งมีภาพเขียนเป็นรูปสัตว์และรูปร่างคล้ายเครื่องจับสัตว์น้ำที่พบเห็นมีใช้ตามแม่น้ำโขงทั่วไป คือ สุ่มและข้อง ซึ่งมีขนาดใหญ่มาก บางภาพสูงถึง ๓ เมตร หลักฐานที่ได้พบนี้ ผู้เขียนคิดว่าพอจะเป็นเครื่องยืนยันได้ว่า เครื่องจักสานในประเทศไทยเรานั้นน่าจะมีมาแต่โบราณแล้ว
ในทุกภาคของประเทศ เราจะพบเห็นเครื่องจักสานชนิดต่างๆ เพราะเป็นเครื่องใช้ประจำบ้านที่สำคัญยิ่งซึ่งทุกคนต้องใช้ ประกอบกับความจำเป็นทางด้านเศรฐกิจของชนบท จึงทำให้ชาวบ้านต้องทำเครื่องจักสานเป็นเครื่องใช้สอยด้วยตนเอง และบางทีก็มีมากเหลือพอที่จะแลกเปลี่ยนหรือขายให้แก่เพื่อนบ้านได้ด้วยในปัจจุบันนี้ความต้องการเครื่องจักสานที่มีลักษณะและรูปแบบดั้งเดิมนั้น มิได้จำกัดอยู่เฉพาะแก่ชาวบ้านและชาวเมืองของท้องถิ่นที่มีการทำ (ผลิต) เท่านั้น แต่เป็นที่ต้องการของชาวกรุงเทพฯ อีกด้วย เครื่องจักสานพื้นบ้านที่มีใช้กันอยู่ในชนบทปัจจุบันนี้ ผู้เขียนได้จัดแบ่งตามหน้าที่ใช้สอยได้เป็น ๔ ประเภท คือ
ซึ่งส่วนมากชาวบ้านจะสร้างขึ้นใช้เองเพิ่งใช้สำหรับหาปลาในการเลี้ยงชีพกันไปวันหนึ่งๆ มี ชนาง ข้อง กระชังลอบ ไซ สุ่ม ตุ้ม และอีจู้ เป็นต้น
