การขี่ม้า - อ่านสารานุกรมไทย

          หลายคนคงเคยชมภาพยนตร์หรือโทรทัศน์ที่มีเรื่องเกี่ยวกับการขี่ม้า ซึ่งดูแล้วมีลักษณะสง่างาม หรืออย่างพวกเลี้ยงปศุสัตว์หรือคาวบอย(Cowboys) ที่มีความสามารถในการขี่ม้าได้อย่างเชี่ยวชาญ และทำให้ดูเหมือนว่าการขี่ม้าเป็นเรื่องที่ทำกันได้ง่าย  ๆ แต่แท้จริงแล้วการขี่ม้าเป็นศิลปะอย่างหนึ่งที่ผู้ขี่ต้องมีคุณสมบัติที่เหมาะสมส่วนม้าที่ใช้ขี่จะต้องมีอุปกรณ์ที่เรียกว่าเครื่องม้าอย่างครบถ้วน และการผูกอานม้าใส่บังเหียนก็ต้องเป็นไปอย่างถูกต้อง ประกอบกันไปด้วย การขี่ม้าที่ถูกวิธีนั้น ผู้ขี่ต้องได้รับการฝึกฝนมาอย่างดีและมีความอดทนสูง จึงจะสามารถบังคับม้าให้
วิ่งไปตามความต้องการได้

          เครื่องม้าและการเก็บรักษา เป็นสิ่งสำคัญอย่างหนึ่งในวงการม้าขี่และม้าแข่ง เพราะเครื่องม้าเป็นส่วนประกอบในการม้า ถ้าหากว่าการเก็บรักษาและการทำความสะอาดไม่ดีพอแล้วอาจทำให้ชำรุดหรือเสียหายเร็วเกินไป หรือถ้าหากว่าผู้ใช้ไม่ตรวจให้ละเอียดรอบคอบแล้ว อาจทำให้เกิดอันตรายต่อผู้ขี่ม้า ถึงพิการ หรือเสียชีวิตได้

เครื่องขี่ม้า ประกอบไปด้วยสิ่งต่าง ๆ เช่น
ก. เครื่องบังเหียน
ข. อานม้า
ค. เครื่องม้า และเบ็ดเตล็ดอื่น  ๆ

ก. เครื่องบังเหียน เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการบังคับม้า เพื่อให้ม้าเลี้ยวไปตามทิศทางที่ผู้ขี่ต้องการบังเหียนใช้ผูกบริเวณส่วนหน้าของม้า
ข. อานม้า เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการนั่งขี่ และบังคับม้าด้วยเข่า มีส่วนประกอบที่สำคัญคือสายรัดทึบยึดติดตัวอานม้าไว้บนหลังไม่ให้เลื่อนไหลหรือพลิกกลับ และสายโกลนซึ่งใช้ในการเหยียบและยึดเท้าของผู้ขี่
ค. เครื่องม้าและเบ็ดเตล็ดอื่น  ๆ ได้แก่ สิ่งต่าง  ๆดังนี้
๑. ขลุมขี่
๒. ขลุมจูง
๓. ขลุมตีวง

ขลุมขี่ เป็นเครื่องมือบังคับม้าให้ทำตามความประสงค์ของผู้ขี่ แบ่งออกเป็น ๒ ประเภท คือ
(๑) ขลุมเดี่ยว หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ชุดบังเหียนปากอ่อน ใช้สำหรับผูกบังเหียนอันเดียว
(๒) ขลุมคู่ หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ชุดบังเหียนปากแข็ง ขลุมนี้ใช้สำหรับผูกกับบังเหียนคู่เช่น บังเหียนปากอ่อนควบกับบังเหียนปากแข็งซึ่งต้องมีสายรัดกระหม่อม ๒ สาย สายขลุม ๒ สาย สายบังเหียน ๒ สาย การใช้ขลุมคู่นี้มักจะใช้กับม้าที่มีนิสัยดื้อ เกเร ซึ่งหากใช้บังเหียนปากอ่อนจะไม่สามารถบังคับม้าได้ จึงใช้กับบังเหียนปากแข็งคู่

ขลุมจูง เป็นขลุมที่ใส่ไว้เพื่อล่ามม้า ใช้มัดหรือจับจูงเดินในบริเวณที่ไม่ใช่แปลงปล่อยม้า ใช้เพื่อจูงเดินหรือล่าม เพื่อทำความสะอาดตัวม้า

ขลุมตีวง เป็นขลุมที่มีไว้เพื่อใช้ฝึกม้าให้รู้จักทำตามคำสั่ง ขลุมนี้จะใช้กับม้าที่นำมาฝึกใหม่  ๆ

การใส่บังเหียนและอานม้า สิ่งสำคัญอีกอย่างในการดูแลรักษาม้า คือ การใส่บังเหียนและการใส่อานที่ถูกวิธี โดยจะต้องไม่หลวมหรือตึงจนเกินไปต่อการใส่ ซึ่งจะทำให้ม้าเกิดความคล่องตัวในการเดินหรือวิ่ง