อาจกล่าวโดยลำดับได้ดังต่อไปนี้ ในปี พ.ศ. ๒๔๕๙ กระทรวงมหาดไทยมีความประสงค์จะปรับปรุงกิจการของกรมพยาบาลให้กว้างขวางยิ่งขึ้น จึงได้นำความกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖ ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตเปลี่ยนชื่อกรมพยาบาล เป็นกรมประชาภิบาล พร้อมทั้งยกฐานะแผนกต่างๆ ขึ้นเป็นกอง ซึ่งได้รับพระบรมราชานุญาตเมื่อวันที่ ๑๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๙ โดยแบ่งส่วนราชการออกเป็น ๔ กองดังต่อไปนี้
๑. กองบัญชาการเบ็ดเสร็จ
๒. กองสุขาภิบาล
๓. กองพยาบาล
๔. กองเวชวัตถุ
หลังจากสถาปนากรมประชาภิบาลได้ ๒ ปี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖ ทรงมีพระราชดำริว่างานสาธารณสุขยังแยกย้ายอยู่หลายกระทรวง ควรที่จะให้รวมอยู่ในหน่วยงานเดียวกันคือกระทรวงมหาดไทยซึ่งเจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฏศักดิ์ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย รับสนองพระบรมราชโองการในการรวบรวมกิจการสาธารณสุขไว้แห่งเดียวกัน โดยขอให้พระเจ้าน้องยาเธอกรมหมื่นชัยนาทนเรนทร ซึ่งดำรงตำแหน่งผู้ช่วยปลัดทูลฉลอง กระทรวงธรรมการ มาเป็นอธิบดีกรมประชาภิบาล และขอพระราชทานความเห็นเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงชื่อกรมใหม่ให้เหมาะสมยิ่งขึ้น
