เทศกาลชมดอกซากุระมีมา1,300 ปีแล้ว
ซากุระ เป็นดอกไม้สุดโปรดของชาวญี่ปุ่นมีถิ่นกำเนิดในจีนตอนใต้ เกาะไต้หวันเกาะโอกินาวาญี่ปุ่น และยังพบซากุระในประเทศอื่นๆด้วย เช่น ฟิลิปปินส์ เกาหลีใต้ จีน ตุรกี เยอรมัน แคนาดา และสหรัฐ
ในดินแดนอันเหน็บหนาวของญี่ปุ่นนั้น เมื่อฤดูหนาวอันทุกข์ทรมานผ่านพ้นไป อุณหภูมิอากาศเริ่มอบอุ่นขึ้น ฤดูใบไม้ผลิก็หมุนเวียนเข้ามาแทนที่ ช่วงเวลาแห่งการแตกผลิของแมกไม้ที่ทิ้งใบเหลือแต่กิ่งก้านมายาวนานก็เริ่มขึ้น แมกไม้หลายชนิดผลิดอกอันงดงามออกมาก่อนที่จะแตกใบ จึงเป็นช่วงเวลาแห่งความงดงาม เป็นช่วงฤดูกาลที่ดอกไม้นานาชนิดเริ่มผลิบานละลานตา และดอกไม้ที่ได้ชื่อว่าเป็นสัญลักษณ์ของประเทศญี่ปุ่นที่จะผลิบานในช่วงต้นฤดูเช่นนี้ก็คือดอกซากุระ ซึ่งจะผลิบานให้ความงดงามไปทั่วประเทศ และชาวญี่ปุ่นก็จะมีเทศกาลชมดอกซากุระอันเป็นเทศกาลแห่งความสุขต้อนรับความงดงามและสดใสของฤดูใบไม้ผลิ
ช่วงเวลาที่ดอกซากุระบานหรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า “Cherry Blossoms” หรือ “Cherry Blooms” ซึ่งจะเริ่มต้นขึ้นในช่วงประมาณปลายมีนาคมถึงเมษายนโดยประมาณ ซึ่งแต่ละปีก็จะขึ้นอยู่กับความหนาวเย็นของอากาศที่บางปีอากาศหนาวเย็นยาวนานอย่างเช่นในปีนี้ดอกซากุระก็จะเริ่มบานช้า ซึ่งการผลิบานของดอกซากุระในญี่ปุ่นนั้นจะเริ่มผลิบานจากเกาะโอกินาวาทางตอนใต้สุดไล่ขึ้นไปทางตอนเหนือตามสภาพของภูมิประเทศและภูมิอากาศที่ทางใต้จะอบอุ่นกว่าทางเหนือ โดยเกาะฮอกไกโดที่อยู่เหนือสุดนั้นจะเป็นจุดสุดท้ายที่ซากุระจะผลิบาน ซึ่งบางปีอาจจะยาวไปถึงเดือนพฤษภาคมเลยทีเดียว และซากุระในเมืองเดียวกันก็ใช่จะบานพร้อมกัน แต่จะขึ้นอยู่กับภูมิประเทศเช่นบนภูเขาที่หนาวเย็นอาจจะบานช้ากว่าซากุระที่อยู่ในเมือง หรือซากุระต้นที่อยู่ในร่มในเงาไม้ก็มักจะบานช้ากว่าซากระที่อยู่กลางแจ้ง
ชาวญี่ปุ่นนั้นชื่นชอบและผูกพันกับซากุระมาแต่ครั้งโบราณ ซึ่งมีเอกสารหลักฐานว่าชาวญี่ปุ่นนั้นมีเทศกาลชมดอกซากุระมานานกว่า 1,300 ปีแล้ว และซากุระก็ปรากฏผสมผสานปะปนอยู่ในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของชาวญี่ปุ่นตลอดมา เราจึงมักจะพบเห็นภาพต้นซากุระและดอกซากุระในภาพเขียนมาแต่ครั้งโบราณ หรือพบเห็นซากุระถูกปลูกประดับไว้ในสวนญี่ปุ่น หรือปลูกประดับไว้ตามปราสาทราชวังอายุนับร้อยๆ ปี ภาพดอก
ซากุระที่สวยงามถูกเขียนแต่งแต้มไว้ตามเครื่องถ้วยชาม กาน้ำชา ถ้วยชา หรือแม้แต่บนลายผ้าอาภรณ์ บนลายถักทอกิโมโนที่สวยงามของสาวชาวญี่ปุ่น ซากุระจึงกลายเป็นดอกไม้ที่เข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของจิตวิญญาณชาวญี่ปุ่นอย่างแยกไม่ออก
ในบรรดาฤดูกาลทั้งสี่ของญี่ปุ่นนั้น ฤดูดอกซากุระบานหรือฤดูใบไม้ผลิจะเป็นฤดูกาลที่ชาวญี่ปุ่นมีความปีติยินดีและมีความสุขสนุกสนาน มีความหวังและกำลังใจมากที่สุด ซึ่งอาจจะเป็นด้วยแต่ละฤดูกาลของญี่ปุ่นนั้นมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน โดยเฉพาะในช่วงฤดูหนาวนั้นจะเป็นช่วงที่วิถีชีวิตของชาวญี่ปุ่นต้องตกอยู่ในภาวะแห่งความทุกข์ทรมานมากที่สุด เพราะอากาศที่หนาวเย็นจัด บางพื้นที่มีหิมะตกอย่างหนักครอบคลุมไปทั่วพื้นที่ ต้นไม้และพืชพรรณต่างทิ้งใบและหยุดเจริญเติบโต พืชผลทางการเกษตรส่วนใหญ่ไม่สามารถจะปลูกและให้ผลผลิตได้ การออกไปทำประมงก็ทำได้ยากลำบาก จึงเป็นฤดูกาลที่อาหารการกินค่อนข้างอัตคัดขาดแคลน ชีวิตส่วนใหญ่ของผู้คนก็จะต้องหมกอยู่ภายในบ้าน ในที่ทำงาน ไม่สามารถจะออกมาใช้ชีวิตกลางแจ้งภายนอกได้เหมือนฤดูกาลอื่นๆ การต้องทนทรมานอุดอู้อยู่ในบ้านในที่ทำงานนานตลอดฤดูหนาว จึงเป็นความเก็บกดมากพอสมควร
ครั้นเมื่ออากาศอบอุ่นขึ้น ความหนาวเย็นจากไป แล้วดอกไม้เริ่มผลิบานสวยงามสดใส ก็เป็นสัญลักษณ์เหมือนวันเวลาแห่งชีวิตใหม่ได้เริ่มต้นขึ้นแล้ว เริ่มต้นพร้อมกับความงดงามของดอกไม้ที่ผลิบาน และต่อจากนี้ไปก็จะเริ่มเข้าสู่ฤดูกาลแห่งการเพาะปลูก ฤดูกาลแห่งความอุดมสมบูรณ์ ฤดูกาลที่สภาพอากาศกำลังสุขสบายเหมาะสมสำหรับการดำเนินชีวิตอย่างมีความสุข และชาวญี่ปุ่นก็ถือเอาเดือนเมษายนของทุกปีเป็นช่วงเริ่มต้นแห่งการทำงาน เริ่มต้นการจ้างงาน การทำสัญญาเริ่มงานใหม่พร้อมๆ กัน ช่วงดอกซากุระบานจึงเป็นเสมือนสัญญาณแห่งความหวัง กำลังใจ และการเริ่มต้นสิ่งใหม่ๆ ให้กับชีวิต
ชาวญี่ปุ่นไม่ว่าจะเป็นผู้เฒ่าผู้สูงอายุ คนวัยทำงาน คนหนุ่มคนสาวหรือแม้แต่เด็กๆ จึงต่างออกมาร่วมเฉลิมฉลองเทศกาลดอกไม้บานหรือ ฮานามิ (Hanami) อันหมายถึงการชมดอกไม้ซึ่งแม้นจะไม่ได้หมายถึงดอกไม้อะไร แต่ก็เป็นที่ทราบกันดีว่าเป็นการชมดอกซากุระบานนั่นเอง โดยชาวญี่ปุ่นแทบทุกคนจะเดินทางออกไปชมดอกซากุระในสวน ซึ่งซากุระนั้นแต่ละต้นจะมีเวลาผลิบานอยู่ประมาณ 1 สัปดาห์ จากนั้นก็จะทิ้งกลีบร่วงโรยลง แต่บางครั้งอาจจะมีเวลาสั้นกว่านั้นหากปีใดสภาพอากาศปรวนแปร เช่นขณะที่ดอกซากุระบานเกิดมีพายุฝนลมแรง กลีบดอกซากุระที่บอบบางก็จะร่วงโรยเร็วกว่าปกติ
ชาวญี่ปุ่นต่างตั้งตารอคอยการผลิบานของดอกซากุระถึงขนาดมีการรายงานการพยากรณ์วันเวลาที่ดอกซากุระจะผลิบานกันออกทีวีเลยทีเดียว มีการทำแผนที่แจ้งตำแหน่งและวันเวลาผลิบานกันอย่างเป็นจริงเป็นจัง และในวันที่โลกของเราก้าวไปในยุคสมัยของสังคมออนไลน์ การสื่อสารทางเว็บไซต์ เฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ก็ทำให้การแจ้งข่าวพร้อมภาพที่รายงานว่าวันนี้ดอกซากุระที่สวนแห่งใด ปราสาทแห่งไหน เมืองใด กำลังผลิบานสวยงาม หรือกำลังจะบานเต็มที่ในอีกวันสองวัน ก็ถือเป็นช่องทางการแจ้งข่าว รายงานข่าว และการเผยแพร่ที่รวดเร็วว่องไวและเห็นภาพได้ชัดเจนที่สุดในปัจจุบัน นั่นจึงทำให้ชาวญี่ปุ่นและนักท่องเที่ยวจากต่างประเทศที่เดินทางมาชมซากุระบานในญี่ปุ่นสามารถจะเช็กวันเวลา สถานที่ได้อย่างแม่นยำและเดินทางไปชมไปถ่ายภาพซากุระบานในจุดนั้นๆ ได้อย่างทันเวลา
กิจกรรมในเทศกาลชมดอกซากุระของชาวญี่ปุ่นนั้นจะเริ่มจากการนัดหมายครอบครัว พรรคพวกเพื่อนฝูง หรือสมาชิกในที่ทำงานแล้วมอบหมายให้อาสาสมัครที่เป็นม้าเร็วเดินทางไปจับจองพื้นที่ตามสวนซากุระที่อนุญาตให้เข้าไปสังสรรค์กันได้ จากนั้นก็จะเลือกปูเสื่อ ปูผ้าพลาสติกจับจองพื้นที่ใต้ต้นซากุระในทำเลที่ดีสวยงามไว้ ซึ่งคนที่รับหน้าที่เป็นส่วนล่วงหน้าไปจับจองพื้นที่หากเป็นครอบครัวก็จะเป็นหน้าที่ของแม่บ้าน หรือหากเป็นที่ทำงานก็มักจะเป็นเด็กใหม่ หรือผู้อ่อนอาวุโสทั้งหลาย และเมื่อถึงเวลาเลิกงานสมาชิกก็จะช่วยกันขนข้าวปลาอาหาร เครื่องดื่มประเภทเบียร์ สาเก ไปนั่งสรวลเสเฮฮาดื่มกินกันท่ามกลางอากาศที่หนาวเย็นกำลังพอดีๆ ไปจนดึกดื่นหรือข้ามคืนกันเลยทีเดียวสำหรับในวันหยุดสุดสัปดาห์
สำหรับเทศกาลชมดอกซากุระบานในปีนี้ของญี่ปุ่นดูจะมีความคึกคักมากเป็นพิเศษ หลังจากที่ช่วงซากุระบานในปีที่แล้วชาวญี่ปุ่นต้องตกอยู่ในความโศกเศร้าเงียบเหงาด้วยเพิ่งประสบกับเหตุการณ์แผ่นดินไหวและคลื่นยักษ์สึนามิในช่วงเดือนมีนาคมที่ก่อให้เกิดความเสียหายครั้งใหญ่ไปไม่นาน จึงไม่ค่อยมีใครมีกะจิตกะใจจะไปชมดอกซากุระบานเท่าใดนัก เมื่อเข้าสู่เทศกาลซากุระบานในปีนี้ซึ่งเริ่มจากต้นเดือนเมษายนที่ผ่านมาจึงมีความคึกคักเป็นอย่างยิ่ง ดูเหมือนว่าปีนี้ทั้งดอกไม้และผู้คนต่างเต็มใจที่จะร่วมกันผลิบานสรวลเสเฮฮาและออกมาเฉลิมฉลองกันอย่างเต็มที่ วันเวลาอันงดงามเช่นนี้จึงเป็นวันเวลาแห่งความสุขและความหวังของชาวญี่ปุ่นอย่างแท้จริง
เนื้อหาโดย วินิจ รังผึ้ง, ความรู้รอบตัว.com
