นมเป็นอาหารธรรมชาติที่มีความสมบูรณ์ และมีคุณค่าทางโภชนาการสูง อุดมด้วยธาตุอาหารครบทุกหมู่ คือ โปรตีน วิตามิน เกลือแร่ คาร์โบไฮเดรต และไขมัน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง น้ำตาลนมหรือแล็กโทส (lactose) และโปรตีนที่เรียกว่า เคซีน (Casein) จะพบในธรรมชาติคือในนมหรือน้ำนมเท่านั้น นมจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการพัฒนาร่างกายและสมองของเด็กและเยาวชน
นมมีส่วนประกอบดังนี้
๑. น้ำ เป็นสื่อกลางให้สารอาหารหลายชนิดละลาย ทำให้สะดวกในการบริโภค โดยเฉพาะเด็กอ่อนหรือทารกที่ยังไม่มีฟันเคี้ยวอาหาร
๒. ไขมัน ตามปกติเรียกไขมันจากน้ำนมว่า มันเนย เป็นส่วนประกอบที่สำคัญทางโภชนาการและเศรษฐกิจ ให้พลังงาน ตลอดจนสารอาหารและวิตามินเอ ดี อี และ เค นอกจากนี้ยังเป็นปัจจัยที่สำคัญใช้ในการกำหนดราคาซื้อขายน้ำนมดิบ เพราะสามารถนำไปใช้ในอุตสาหกรรมนมได้ นมให้ไขมันเพียงเล็กน้อย เมื่อเทียบกับขนมปัง นมผงถั่วเหลือง หรือเนื้อ การดื่มนมจึงไม่ทำให้อ้วน
๓. โปรตีน ในน้ำนมเกือบทั้งหมดประกอบด้วยสารอาหารโปรตีนที่เรียกว่า เคซีน โกลบุลิน (globulin) อัลบูมิน (albumin) ในปริมาณค่อนข้างสูง และมีกรดอะมิโน (amino acid) อยู่ ๑๙ ชนิด ซึ่งมีประโยชน์ต่อการสร้างเนื้อเยื่อเลือด และกระดูก นอกจากนี้ยังมีเอนไซม์ชนิดต่างๆ อีกด้วย
๔. สารประกอบที่มีไนโตรเจน ตามปกตินมจะมีแร่ธาตุไนโตรเจนอยู่ประมาณร้อยละ ๐.๕
๕. แล็กโทส เมื่อถูกย่อยแล้วจะกลายเป็นกลูโคส (glucose) และกาแล็กโทส (galactose) น้ำตาลกาแล็กโทสนี้เป็นส่วนประกอบของซีรีโบรไซด์ (cerebroside) ซึ่งพบมากในเยื่อหุ้มสมองและเยื่อหุ้มประสาท ดังนั้นทารกและเด็กจึงมีความต้องการแล็กโทสเพื่อนำไปใช้ในการเจริญเติบโตของสมอง
๖. วิตามิน ในนมมีวิตามินเอ บี ๑ (ไท-อามีน-thaiamine) บี ๒ บีรวม บี ๖ บี ๑๒ ซี ดีและดี ๓ ซึ่งช่วยป้องกันโรคลักปิดลักเปิด อัมพาต โรคผิวหนัง โรคลำไส้ โรคฟันผุ เป็นต้น
๗. แร่ธาตุในน้ำนม มีลักษณะเป็นเถ้าประกอบด้วยโพแทสเซียม แคลเซียม โซเดียม แมกนีเซียม ฟอสฟอรัส คลอไรด์ ซิเทรต เหล็ก ทองแดง และไอโอดีน ๑. ควรเลือกซื้อนมที่บรรจุในภาชนะที่มีเครื่องหมายของคณะกรรมการอาหารและยา (อ.ย.)เพราะเป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้คุณภาพและมาตราฐานตามประกาศของกระทรวงสาธารณสุข
๒. ในการซื้อควรสังเกตวันเดือนปีที่หมดอายุ ส่วนประกอบของน้ำนมและลักษณะของภาชนะที่บรรจุว่ามีสิ่งผิดปกติหรือไม่
๓. ถ้าซื้อนมสด ควรเลือกเฉพาะที่บรรจุในภาชนะที่ปิดสนิทและทึบแสง ถ้าบรรจุในภาชนะที่เปิดทิ้งไว้ จะทำให้คุณค่าทางอาหารเสียไป
๔. เมื่อซื้อมาแล้วต้องเก็บไว้ที่ปราศจากแสง เพราะแสงสว่างจะทำลายคุณค่าทางอาหาร นอกจากนี้ควรพิจารณาว่าเป็นนมที่ต้องเก็บไว้ในตู้เย็นหรือไม่ เพราะนมบางชนิด เช่น นมพาสเจอไรซ์ (Pasteurisation) โยเกิร์ต (yoghurt) วิปปิงครีม (whipping cream) ต้องเก็บไว้ในที่ที่มีอุณหภูมิต่ำกว่า ๘°เซลเซียส
๕. เมื่อเปิดกระป๋อง กล่องกระดาษ ถุงพลาสติก หรือภาชนะบรรจุชนิดอื่นๆ แล้ว ควรบริโภคให้หมด ถ้าไม่หมดให้นำใส่ภาชนะที่สะอาดมีฝาปิดมิดชิด แล้วนำเข้าตู้เย็น นมสดสเตอริไลซ์ (sterilisation) และนมสดสเตอริไลซ์ยูเอชที (ultra high temperature sterilisation) เมื่อเปิดกล่องแล้วจะมีคุณภาพเช่นเดียวกันกับนมพาสเจอไรซ์
๖. ถ้ากระป๋อง กล่อง ถุงพลาสติก หรือภาชนะบรรจุบวมขึ้นมาหรือเมื่อเทออกมาพบว่าน้ำนมมีลักษณะเป็นลิ่ม หรือวุ้น มีกลิ่นผิดปกติ และสีเปลี่ยนไป ไม่ควรนำไปบริโภคหรือประกอบอาหาร
