การซื้ออ้อยของโรงงานน้ำตาลในประเทศไทยแบ่งออกเป็น ๒ ประเภท คือ ซื้อโดยอาศัยน้ำหนักอย่างเดียว เรียกว่าซื้อตามน้ำหนัก กับซื้อโดยอาศัยน้ำหนักและความหวาน เรียกว่า ซื้อตามคุณภาพ ข. ซื้อตามคุณภาพ การซื้อขายอ้อยถ้าจะกล่าวให้ตรงกับความเป็นจริงก็คือ การซื้อขายน้ำตาลที่มีอยู่ในอ้อยนั้นนั่นเอง ดังนั้นอ้อยที่มีน้ำตาลมากกว่าก็ควรจะได้ราคาสูงกว่า ในทางกลับกันอ้อยที่มีน้ำตาลน้อยว่าก็ควรจะได้ราคาต่ำกว่า ดังนี้เป็นต้น จึงนับว่าวิธีการซื้อตามคุณภาพเป็นธรรมทั้งแก่ชาวไร่และโรงงาน
ในฤดูหีบปี พ.ศ. ๒๕๒๐-๒๑ จากโรงงานที่เปิดทำการทั้งหมด ๔๓ โรงมีเพียง ๕ โรงเท่านั้นที่ซื้ออ้อยตามคุณภาพ ในจำนวนนี้เป็นของรัฐวิสาหกิจเสีย ๔ โรง คือ โรงงานน้ำตาลไทยลำปาง โรงงานน้ำตาลไทยอุตรดิตถ์ โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีและโรงงงานน้ำตาลชลบุรี ส่วนอีกโรงหนึ่ง คือ โรงงานน้ำตาลมหาคุณ ซึ่งเป็นของเอกชนตั้งอยู่ที่จังหวัดสิงห์บุรี
การซื้ออ้อยตามคุณภาพโดยทั่วไปมีหลายระบบ แต่ประเทศไทยใช้ระบบ ซีซีเอส (C.C.S.)ซึ่งเป็นระบบของประเทศออสเตรเลีย ซีซีเอส ย่อมาจากคำเต็มว่า Commercial Cane Sugar หมายถึง "ปริมาณของน้ำตาลซูโครสที่มีอยู่ในอ้อยจำนวนหนึ่ง ซึ่งสามารถสกัดออกมาได้ในรูปของน้ำตาลทรายขาวบริสุทธิ์ โดยโรงงานที่มีมาตรฐานสมมุติซึ่งสูงมาก" ดังนั้น ซีซีเอส จึงเป็นค่า "ตามทฤษฎี" เท่านั้นทั้งนี้เพราะไม่สามารถที่จะหาโรงงานที่มีประสิทธิภาพร้อยละ ๑๐๐ ได้นั่นเอง เพื่อให้เข้าใจง่าย ซีซีเอส หมายถึงค่าร้อยละของน้ำตาลซูโครส ที่ผลิตได้จากอ้อยจำนวนหนึ่งเช่นอ้อยที่มี ซี ซี เอส ๑๐ หนัก ๑ ตัน (๑,๐๐๐ กิโลกรัม) จะสามารถให้น้ำตาลซูโครสได้สูงสุด ๑๐๐ กิโลกรัม ในทำนองเดียวกันอ้อยที่มี ซีซีเอส ๙และ ๑๑ หนัก ๑ ตันเท่ากัน จะให้น้ำตาลซูโครสสูงสุด ๙๐ และ ๑๑๐ กิโลกรัม ตามลำดับ ในการหาค่า ซีซีเอส นั้น จะต้องทราบค่า วิเคราะห์ทางคุณภาพ ๓ อย่างของอ้อย คือ
๑. ค่าบริกซ์ *๑(Brix) ในน้ำอ้อยจากลูกหีบแรก
๒. ค่าโพล *๒(Pol) ในน้ำอ้อยจากลูกหีบแรก
๓. ค่าร้อยละของชานอ้อยหรือไฟเบอร์(Fiber) ในอ้อยนั้น
จากนั้น ก็นำค่าที่ได้มาคำนวณหา ซีซีเอสต่อไปตามลำดับดังนี้
ก. หาค่าบริกซ์ในอ้อยจากการวิเคราะห์ทางคุณภาพอ้อย ตามข้อ (๑) นั้นได้ค่าบริกซ์ในน้ำอ้อย ซึ่งจะต้องเปลี่ยนเป็นค่าบริกซ์ในอ้อย จากสูตร
ข. หาค่าโพลในอ้อยค่าโพลที่ได้จากการวิเคราะห์คุณภาพอ้อยเป็นค่าโพลในน้ำอ้อย ต้องเปลี่ยนเป็น ค่าโพลในอ้อย จากสูตร
โพลในอ้อย = โพลในน้ำอ้อย x ๑๐๐-(ไฟเบอร์+๕)
๑๐๐
ค. หาค่าสิ่งเจือปนในอ้อย จากสูตรสิ่งเจือปนในอ้อย = บริกซ์ในอ้อย - โพลในอ้อย
ง. หาค่า ซีซีเอส จากสูตร
หรืออาจจะใช้ค่าที่ได้จากการวิเคราะห์ทาง คุณภาพของอ้อยตามที่กล่าวข้างบนมาคำนวณ ซีซีเอส โดยตรง จากสูตร
การซื้ออ้อยตาม ซีซีเอส นี้ ราคาต่อตันของอ้อยจะผันแปรไปตามค่า ซีซีเอส ของอ้อยโดยทั่วไป โรงงานกำหนด ซีซีเอส ๑๐ เป็นมาตรฐาน ส่วนราคานั้นเป็นไปตามความตกลงที่ได้กล่าวแล้วในเรื่องการซื้ออ้อยตามน้ำหนัก เช่น ถ้าตกลงราคาอ้อยตันละ ๓๐๐ บาท โรงงานจะจ่ายราคาอ้อยที่มี ซีซีเอส ๑๐ ตันละ ๓๐๐ บาท เท่ากับที่ซื้อตามน้ำหนัก และเมื่อ ซีซีเอส เพิ่มขึ้นหรือลดลง ราคาต่อตันของอ้อยก็จะเพิ่มขึ้นหรื้อลดลงตามส่วน การกำหนดราคาแต่ละหน่วยของ ซีซีเอส ที่สูงหรือต่ำกว่มาตรฐานนั้น ทางโรงงานเป็นผู้กำหนด เท่าที่ปรากฏเมื่อ ซีซีเอส สูงหรือต่ำกว่ามาตรฐาน ๑ หน่วยเช่น ซีซีเอส ๑๑ หรือ ๙ ราคาอ้อยก็จะสูงขึ้นหรือต่ำลงตันละ ๑๐-๒๐ บาท ดังนี้เป็นต้น
* ๑ บริกซ์ หมายถึงค่าร้อยละโดยน้ำหนักของของแข็งที่ละลายน้ำ (น้ำตาลและสิ่งเจือปน) ที่มีอยู่ในอ้อยนั้น
* ๒ โพล (pol หรือ polarization) เป็นค่าร้อยละโดยน้ำหนักโดยประมาณ แต่ใกล้เคียงของน้ำตาลซูโครสที่วัดด้วยโพลาริมิเตอร์ (polarimeter)
