คุณสมบัติสำคัญทางชีววิทยา ที่สนับสนุนว่า ไวรัสเป็นสิ่งมีชีวิต คือ
๑. ไวรัสมีกรดนิวคลีอิค ซึ่งการสลับการเรียงตัวของนิวคลีโอไทด์ คือ รหัสชีวิตอยู่ในสภาพของยีน ที่ควบ
คุมลักษณะทางกรรมพันธุ์
๒. ไวรัสผลิตไวรัสใหม่ได้ อาหารที่ใช้เพาะเลี้ยงบัคเตรีใช้เพาะเลี้ยงไวรัสไม่ได้ นอกจากจะเพาะเลี้ยงในเซลล์
ของสิ่งมีชีวิต
๓. รหัสชีวิตของไวรัสเมื่อผันแปร ไวรัสก็ผันแปรด้วย
๔. ไวรัสถ่ายทอดยีนที่ควบคุมลักษณะทางกรรมพันธุ์แบบอาศัยเพศได้
โดยทั่วไปคำว่า ไวรัส หมายถึง ไวรัสปกติหรือไวรัสที่สมบูรณ์ (complete virus,infective virus, virion) อนุภาคของไวรัสมีกรดนิวคลีอิคเป็นแกน พอกหุ้มโดยโปรตีนสามารถจะเข้าไปอยู่ในเซลล์ได้สะดวก กรดนิวคลีอิคของไวรัสอย่างเดียว เป็นไวรัสเปลือย (naked virus, vegetative virus) เมื่ออยู่อิสระทำให้กรดนิวคลีอิคของไวรัสสามารถทวีจำนวนแพร่พันธุ์ได้ หากไวรัสเปลือยไม่อยู่อิสระ จะแฝงตัวอยู่กับ ดีเอ็นเอ ของเซลล์ในสภาพโปรไวรัส (provirus) การทวีจำนวนแพร่พันธุ์จึงไม่สามารถอำนวยได้ การสังเคราะห์ไวรัสไม่ครบถ้วน หรือพิการ (incomplete virus, defective virus) ทำให้ไร้ความสามารถที่จะเข้าไปอยู่ในเซลล์อย่างไวรัสปกติ ไวรัสที่ปกติ หรือ ไวรัสที่สมบูรณ์อาจจะแบ่งได้อีก ๒ ประเภท
ก. ไวรัสประเภทร้อน (virulent virus, hot virus) คือ ไวรัสที่เข้าไปในเซลล์แล้วอยู่ในสภาพไวรัสเปลือยและอยู่อิสระ ต่อมาจะทวีจำนวนผลิตไวรัสที่สมบูรณ์ในสภาพวงชีพเภทะ (lysis) ได้
ข. ไวรัสประเภทเย็น (temperate virus) คือไวรัสที่เข้าไปในเซลล์แล้ว ไวรัสเปลือยก็จะเปลี่ยนสภาพในลักษณะโปรไวรัสซึ่งไม่มีอิสระแฝงอยู่กับ ดี เอ็น เอ ของเซลล์ในสภาวะวงชีพเภทนะ (lysogency) ได้ โปรไวรัสในบางกรณี เมื่อกลับสภาพมาเป็นไวรัสเปลือยอิสระอยู่ได้แล้วจะทวีจำนวนแพร่พันธุ์ให้ไวรัสที่สมบูรณ์ หรืออีกนัยหนึ่งเปลี่ยนจากวงชีพเภทนะเป็นวงชีพเภทะได้
ไวรัสที่ผันแปรแตกต่างไปจากไวรัสปกติอาจตรวจสอบได้โดยเลี้ยงกับเซลล์ต่างๆและเปรียบเทียบไวรัสดูโดยตรวจสอบคุณสมบัติทางฟิสิกส์ของไวรัส เช่น ความทนของไวรัสต่อรังสี ความทนของไวรัสต่ออุณหภูมิระดับต่างๆ คุณสมบัติทางเคมีของไวรัส เช่น
ความทนของไวรัสต่อสารเคมี คุณสมบัติทางชีววิทยาของไวรัส เช่น ความสามารถในการสังเคราะห์ไวรัส ความสามารถของไวรัสในการทำลายเซลล์รุนแรงมากน้อยเพียงใด ความสามารถในการสังเคราะห์เอนไซม์ สังเคราะห์แอนติเจน ที่เฉพาะของไวรัส ยีนที่ควบคุมชนิดของเซลล์ที่ไวรัสจะเจริญ ยีนที่ทำให้เกิดการสลายเซลล์ที่เพาะเลี้ยงต่างๆ กัน ฯลฯ
เซลล์ที่ใช้เพาะเลี้ยงไวรัสก็เช่นกัน อาจจะใช้เซลล์ของสิ่งมีชีวิตต่างๆ ชนิด หรือเซลล์ต่างอวัยวะของสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน หรือเซลล์ที่ผันแปรจากเซลล์ปกติ โดยเปรียบเทียบความสามารถของไวรัสที่จะแพร่พันธุ์ โดยตรวจสอบดูคุณสมบัติทางฟิสิกส์ ทางเคมีและทางชีววิทยาของไวรัสตามแบบดังกล่าวข้างต้น
ความรู้เรื่องไวรัสกับเซลล์นั้น ส่วนใหญ่จะได้จากการศึกษาไวรัสบัคเตรี กับบัคเตรีชนิด อี. โคไล (E. coli) การที่มีการศึกษาไวรัสบัคเตรีกับบัคเตรี อี. โคไล มาก เพราะบัคเตรีชนิดนี้เป็นบัคเตรีที่เราทราบคุณสมบัติทางชีววิทยาอย่างดี
