วารีบำบัด เป็นการนำเอาคุณสมบัติของน้ำ มาใช้อย่างเฉพาะเจาะจง เพื่อรักษาอาการเจ็บป่วย วารีบำบัดมีรากฐานมาจากความเชื่อที่ว่า น้ำเป็นส่วนประกอบสำคัญของร่างกายคนเรา และยังมีอยู่ในอาหารส่วนใหญ่ น้ำไม่ว่าจะอยู่ในรูปเป็นของเหลว น้ำแข็ง หรือไอน้ำ สามารถนำมาใช้เพื่อช่วยผ่อนคลาย กระตุ้นการไหลเวียนของเลือด กำจัดของเสียออกจากร่างกาย ลดอาการปวดเกร็ง ปัจจุบันมีการนำเอาวารีบำบัดมาใช้กันอย่างแพร่หลาย ทั้งการรักษาโรค เสริมสุขภาพ เสริมความงาม
S ความเป็นมาของวารีบำบัด
วารีบำบัด มีประวัติความเป็นมายาวนาน ในสมัยฮิโปเครติสมีหลักฐานเก่าๆว่า ชาวโรมันใช้น้ำในการรักษาโรคต่างๆ มีการใช้สถานวารีบำบัดกันอย่างแพร่หลาย ทั้งเพื่อเสริมสุขภาพและเป็นที่พบปะสังสรรค์ในวงสังคม
วารีบำบัด เป็นศาสตร์ที่สืบทอดมาจากยุคกรีกและโรมัน ได้แพร่ไปสู่ยุโรปภาคตะวันออก กลายเป็นการอบไอน้ำแบบรัสเซีย (Russian bath) และการอบซาวน่าแบบฟินแลนด์ (Finnish bath) มาภายหลังได้รับการพัฒนาเพื่อการบำบัดรักษาโรคโดย วินเซนต์ เพรียนสนิตช และ เซบัสเตียน คไนป์ ชาวเยอรมัน
S กลไกควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย
ร่างกายมีการควบคุมอุณหภูมิโดยผ่านกลไกของระบบประสาทอัตโนมัติที่อยู่ในสมองส่วนกลาง ในส่วนที่เรียกว่า "ฮัยโปราลามัส" ซึ่งเป็นศูนย์ควบคุมระดับอุณหภูมิของร่างกายทั้งหมด โดยตอบสนองต่อสัญญาณประสาทที่รับรู้ ความรู้สึกร้อน หนาว
เราทุกคนคงเคยแช่น้ำอุ่นให้ตัวเองรู้สึกสบายขึ้น เพื่อผ่อนคลายความตึงเครียดและความเมื่อยล้าของแขนขา หรือใช้น้ำเย็นรดตัวเพื่อปลุกให้ตัวเองรู้สึกกระปรี้กระเปร่าขึ้น เคยสังเกตหรือไม่ว่าบางคนหวังอาบน้ำอุ่นให้รู้สึกสดชื่น กระปรี้กระเปร่าแต่กลับหลับอย่างสนิท เป็นเพราะว่าความร้อนและความเย็นนี้มีผลต่อร่างกายคือ
1. ความเย็น มีผลต่อร่างกายในเชิงกระตุ้นเร้า มีผลสืบเนื่องทำให้เกิดความแจ่มใส เสริมสร้างร่างกายและทำให้กระปรี้กระเปร่า
2. ความร้อน มีผลในเชิงกระตุ้นเร้าเช่นกัน แต่มีผลสืบเนื่องทำให้ง่วงเหงาเศร้าซึมและอ่อนล้า
ร่างกายของเราตอบสนองต่อน้ำที่มีอุณหภูมิต่างกันและแรงดันต่างกัน 2 ขั้นตอนคือ
- ขั้นตอนแรก เป็นปฏิกิริยาตอบสนองต่อสิ่งคุกคามจากภายนอก เป็นปฏิกิริยาป้องกันตนเองของร่างกาย เช่น เมื่อน้ำเย็นจัดสัมผัสกับผิวหนัง ร่างกายจะป้องกันการสูญเสียความร้อนด้านการตีบตันของเส้นเลือดที่ผิวหนังเฉพาะที่ ตรงข้ามถ้าผิวหนังถูกความร้อน เส้นเลือดบริเวณนั้นจะขยายตัวเพื่อต้านความร้อน
- ขั้นตอนที่สอง ถ้าช่วงแรกเกิดช่วงระยะสั้นๆประมาณ 20 นาที ช่วงที่สองจะเกิดปฏิกิริยาตรงข้าม เช่น - เมื่อโดนความเย็น ปฏิกิริยาช่วงแรกจะทำให้เส้นเลือดที่ผิวหนังระดับตื้นตีบตัว ส่วนระดับลึกจะขยายตัว ผิวหนังซีด ปฏิกิริยาช่วงต่อมาเส้นเลือดระดับตื้นจะขยายตัวและระดับลึกจะตีบตัว ผิวหนังจะเป็นสีแดง เมื่อโดนความร้อน ปฏิกิริยาช่วงแรงจะทำให้เส้นเลือดที่ผิวหนังระดับตื้นขยายตัว ส่วนระดับลึกจะตีบตัว ผิวหนังจะแดง ปฏิกิริยาช่วงต่อมาเส้นเลือดระดับตื้นจะตีบตัวและระดับลึกจะขยายตัว ผิวหนังจะซีด
ดังนั้น กลไกทั้ง 2 แบบจึงนำมาใช้ในการบำบัด เช่น การรุกเร้า กระตุ้น อาจใช้ความร้อนหรือความเย็น ซึ่งจะทำให้ผลสืบเนื่องที่แตกต่างกัน
S การนำมาใช้บำบัด
1. ผลเบื้องต้นในเชิงกระตุ้นเร้าต่อร่างกาย มักนิยมใช้น้ำร้อนสลับกับน้ำเย็นอย่างต่อเนื่อง แต่ละครั้งจะใช้เวลาสั้นๆ การใช้น้ำเย็นจะใช้ดึงอุณหภูมิของผิวหนังกลับสู่อุณหภูมิปกติก่อนได้รับความร้อน ซึ่งใช้ได้ผลกับคนไข้ที่อ่อนเพลีย หมดแรง คนไข้เป็นลมชัก ช๊อก คนจมน้ำ คนที่หายใจไม่ออก แต่ไม่นิยมใช้รักษาคนไข้ที่เป็นโรคหัวใจ ผู้สูงอายุและเด็ก
2. ผลเบื้องต้นในเชิงกระตุ้นเร้าเฉพาะบริเวณ เช่น การใช้น้ำเย็นๆจัดประคบบริเวณหน้าอกและหลังเป็นเวลาสั้นๆ ซึ่งวิธีนี้เป็นวิธีที่ดีที่สุดเนื่องจากกระตุ้นการทำงานของหัวใจให้กลับคืนมาในภาวะที่หัวใจล้มเหลวกระทันหัน การใช้ความเย็นจัดๆประคบส่วนต่าง เช่น มือ แก้ม ลำตัว กระตุ้นให้คนไข้ที่กำลังสลบฟื้นสติได้ การประคบด้วยความเย็นจัดๆบริเวณเต้านม สามารถกระตุ้นให้มดลูกบีบตัวช่วยเร่งการคลอดบุตรในกรณีที่คลอดช้าเพราะมดลูกไม่ทำงาน
วารีบำบัดกับการรักษาโรค
S การอาบเหงื่อหรืออบซาวน่า
หลังจากอบซาวน่า ประมาณ 10-20 นาที เมื่อเหงื่อออกมากให้อาบน้ำเย็นจากฝักบัว หรือกระโจนลงในอ่างน้ำเย็น ซึ่งน้ำเย็นจะช่วยให้เร่งการหมุนเวียนของเลือดได้ดี ปลุกเร้าให้รู้สึกกระปรี้กระเปร่า ควรอบไอน้ำสลับกับการอาบน้ำเย็นไปมา 1-3 รอบและจบลงด้วยการอาบน้ำเย็น การซาวน่าเป็นวิธีการกระตุ้นการหมุนเวียนของเลือดได้ดี ช่วยกระตุ้นการทำงานของผิวหนัง กระตุ้นการหายใจและทำให้ผ่อนคลาย หลับสนิท
S การสูดไอน้ำ
มักใช้กับอาการเกี่ยวกับปอดและมักใช้ร่วมกับสมุนไพรหลายชนิด โดยนำเอาสมุนไพรมาเคี่ยวและนำหม้อยาที่ต้มไว้ มาวางบนโต๊ะเตี้ยๆเปิดฝาออก ให้คนไข้นั่งในท่าที่ก้มหน้ารอรับไอน้ำได้ถนัด นำผ้าขนหนูมาคลุมไว้เหนือศีรษะของคนไข้ แล้วให้หายใจยาวๆลึกๆ ประมาณ 5-15 นาที จะทำให้ปอดสดชื่นขึ้น
S บรรเทาปัสสาวะอักเสบ
1. ดื่มน้ำมากๆ
2. ดื่มน้ำคั้นจากแตงโมสด ๆ
3. น้ำต้มหนวดข้าวโพด
4. กินมะละกอมากๆ และดื่มน้ำลูกพรุน
S อ่างน้ำวน จากุซชี
ประกอบด้วย 2 ส่วนที่สำคัญคือ ส่วนแรก หัวฉีดที่พ่นน้ำแรงๆออกมากระทบร่างกาย จะช่วยกระตุ้นระบบประสาทและเส้นเลือดตามผิวกาย ทำให้การหมุนเวียนของเลือดดีขึ้น ส่วนที่สอง ท่อพ่นอากาศ เพื่อเกิดฟองอากาศทั่วทั้งสระ ทำให้ในสระมีปริมาณออกซิเจนมากขึ้น
S การประคบ
นักบำบัดใช้การประคบร้อนเพื่อทำให้เลือดไปเลี้ยงบริเวณอวัยวะที่มีอาการบวม และเพื่อกำจัดสารพิษออกจากร่างกาย เนื่องจากความร้อนจะทำให้เหงื่อออกและรูขุมขนเปิด โดยนำผ้าจุ่มลงในน้ำร้อนกำลังดี ห่อบริเวณที่เจ็บแล้วทิ้งไว้จนผ้าเย็น การประคบเย็นเพื่อทำให้หลอดเลือดหดตัวและบรรเทาอาการอักเสบ โดยนำผ้าจุ่มลงในน้ำเย็นจัด แล้วประคบส่วนที่อักเสบเป็นเวลานานหลายชั่วโมง อาจใช้เข็มกลัดกลัดไว้ หรือใช้ผ้ายืดพันทับบริเวณนั้น
สถานที่ที่ดีที่สุดสำหรับวารีบำบัด คือ ..บ้าน.. โดยใช้เทคนิคการดูแลรักษาตัวเอง ในสถานฟื้นฟูสุขภาพและโรงพยาบาลโรคจิตบางแห่งจะใช้วารีบำบัดเป็นส่วนหนึ่งของโปรแกรมบำบัดในการรักษาอาการปวด โดยใช้น้ำอุ่นในห้องมืดซึ่งสามารถช่วยให้ผู้ป่วยมีสมาธิในการฝึกหายใจ และการบริหารอื่นๆ หรือใช้อ่างลอยตัวเพื่อบรรเทาอาการผู้ป่วยที่หงุดหงิด กระสับกระส่ายอย่างรุนแรง ในปัจจุบันศูนย์สุขภาพและสปาบางแห่งใช้วารีบำบัดในการรักษาอาการเมื่อยกล้ามเนื้อและปวดข้อ โดยการใช้ฝักบัวและไอน้ำหรืออ่างน้ำวนหลังการออกกำลังกายเป็นการช่วยให้ผู้ที่มาออกกำลังกายได้รับความสดชื่น กระปรี้กระเปร่าอีกด้วย
ที่มา
https://counsel2.spu.ac.th/story/therapy_story/newstory.php?status=1&story=043
ภาพจาก
www.aquaticwhirlpools.com
www.royalbucks.co.uk
https://roodbergenpools.com/sauna.htm
