ประโยชน์และโทษของแมลงแมลงก็เช่นเดียวกับสัตว์โลกทั้งหลาย เมื่อมีความสัมพันธ์กับมนุษย์ย่อมมีทั้งประโยชน์และโทษต่อมนุษย์ ประโยชน์ที่มนุษย์ได้รับจาก แมลงนั้น ได้แก่ มนุษย์ใช้แมลงเป็นอาหารหรือ เครื่องชูรสในอาหาร เช่น ในประเทศไทย มีการใช้แมลงดานามาปรุงน้ำพริกในภาคกลาง มดแดงหรือมดส้มแทนน้ำส้มในภาคเหนือ มีการ คั่วแมลงกุดจี่และหนอนไหมกินในภาคตะวันออก เฉียงเหนือ และนึ่งหรือยำตัวอ่อนของต่อหลวงต่อหัวเสือในภาคใต้ ในที่ ๆ กันดารอาหาร มนุษย์ มักต้องอาศัยแมลงเป็นอาหารประจำที่จะหา ได้เสมอ นอกจากตัวแมลงเองแล้วมนุษย์ก็ยังได้ประโยชน์จากผลิตผลของแมลง เช่น น้ำผึ้งจากผึ้งมาเป็นอาหารและเข้าเครื่องยา ไหมจากไหมเลี้ยงและไหมป่ามาทำเครื่องนุ่งห่ม ครั่ง จากแมลงครั่งมาทำแลกเกอร์ผสมสีทาบ้านและเครื่องเรือนต่าง ๆ นอกจากนี้ยังมีการใช้แมลง เลี้ยงสัตว์ เช่น เลี้ยงกบ เลี้ยงปลา กันเป็นล่ำเป็นสัน มนุษย์ได้อาศัยแมลงช่วยผสมเกสรบำรุงพันธุ์พืชต่าง ๆ เพื่อให้ผลิดอกออกผลมาก ๆ โดยเฉพาะใช้ผึ้ง ชันโรง แมลงภู่ แมลงวันหัวเขียว ทั้งนี้ตามประสิทธิภาพของแมลงแต่ละอย่างที่จะผสมพันธุ์พืชแต่ละชนิด เช่น การผลิตเมล็ดหอมหัวใหญ่และใช้แมลงวันหัวเขียว ซึ่งมีประสิทธิภาพสูงกว่าผึ้ง มีหลายกรณีเช่นกันที่มนุษย์เพาะเลี้ยงแมลงที่เป็นประโยชน์ แล้วปล่อยไปช่วยกำจัดแมลงหรือศัตรูพืชอื่น ๆ เช่น การเพาะเลี้ยงแตนเบียนไข่เพื่อช่วยทำลายไข่ของหนอนเจาะลำต้นข้าว ไข่ของมวนลำใย เวลาเดียวกันก็ได้มีการเพาะเลี้ยงแมลงให้ช่วยทำลายวัชพืช เช่น หนอนกระทู้ทำลายจอก แหน หนอนเจาะกระบองเพชรเพื่อ ทำลายป่ากระบองเพชรที่ไร้ประโยชน์ แมลงหลายชนิดมีสารที่ให้ประโยชน์ทางการแพทย์จึงนำมาใช้ผสมเป็นเครื่องยารักษาโรคต่าง ๆ ซึ่งปรากฏว่ามีแมลงหลายชนิดอยู่ในตำรับยาไทย และในเรื่องนี้ทางประเทศจีนได้ศึกษาค้นคว้าและก้าวหน้าไปมาก นักวิทยาศาสตร์มักจะใช้แมลงในการศึกษาเพื่อความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์เสมอ เช่น การใช้แมลงหวี่ ในการศึกษาทาง พันธุกรรม ทำให้วิทยาศาสตร์สาขานี้ก้าวหน้า
ไปอย่างรวดเร็ว จะสังเกตเห็นได้ว่าในการนำ สัตว์ขึ้นจรวดไปทดลองในอวกาศ มักจะต้องมีแมลงชนิดใดชนิดหนึ่งหรือหลายชนิดถูกนำไปทดลองด้วยเสมอ แมลงหลายชนิดที่ช่วยเกษตรกรโดยทางอ้อม เช่น ด้วงกุดจี่ ด้วงมูลสัตว์ และด้วงเขี้ยวกาง ที่ช่วยกินย่อยสลายมูลสัตว์ ต่าง ๆ ให้หายกลิ่นเหม็นและกลายเป็นปุ๋ยเร็วขึ้นบางประเทศที่มีการเลี้ยงสัตว์มาก เช่น ออสเตรเลีย ขาดแคลนด้วงประเภทนี้ ได้สั่งจากต่างประเทศเข้าไปเพาะเลี้ยงเพื่อให้ช่วยสลายมูลสัตว์ให้ แต่โดยทั่วไปแล้วแมลงที่มีประโยชน์ที่อยู่ใน
ธรรมชาติได้ช่วยเกษตรกรในการทำลายศัตรูพืชต่าง ๆ ไม่ให้ระบาดง่ายอยู่แล้ว หากแมลงที่มีประโยชน์ไม่ถูกทำลายโดยน้ำมือของมนุษย์เอง เช่น ถูกยาฆ่าแมลงตาย เกษตรกรก็จะได้ประโยชน์จากแมลงเหล่านี้มาก และประการสุดท้าย มนุษย์ได้ใช้ประโยชน์จากความหลากหลายในรูปลักษณะ สีสันของแมลง ไปในการออกแบบทางศิลปะ เสียงร้องและพฤติกรรมต่าง ๆ ของแมลง ยังช่วยบำรุงจิตใจของมนุษย์ เป็นเพื่อนของ มนุษย์ในยามเหงา แมลงต่าง ๆ เช่น จิ้งหรีดจักจั่น เรไร แม่ม่ายลองไน จึงได้ปรากฏในบทกวี โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน ทั้งของไทยและของต่างประเทศบ่อย ๆ
แมลงที่ให้โทษนั้นมีอยู่มากมายเช่นเดียวกันที่พบเห็นกันง่ายก็ได้แก่พวกที่เป็นศัตรูของคนและสัตว์โดยตรง มีทั้งก่อความรำคาญให้ เช่นแมลงสาบส่งกลิ่นเหม็นตามถ้วยชาม และตู้อาหารที่ไปเกาะ ทำให้เกิดพิษต่อร่างกายโดยการกัดต่อยทิ้งน้ำพิษให้เกิดอาการเจ็บป่วย เช่น ต่อ แตนมดตะนอย บุ้ง ร่าน หรือเป็นตัวเบียนดูดกินเลือดกัดกินผิวหนังให้เกิดอาการคัน เช่น ยุง เรือด
เหา ตลอดจนทำลายปัจจัยที่จำเป็นต่าง ๆ ของมนุษย์ เช่น ปลวก ทำลายบ้านอยู่อาศัย ตลอดจนวัสดุที่ใช้งาน เช่น โต๊ะ เก้าอี้ มอดหรือตัวกินทำลายเสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม ยารักษาโรค พวก ตั๊กแตน มวน ด้วง และหนอนผีเสื้อต่าง ๆ มากมายที่เป็นศัตรูทำลายพืชผลที่เพาะปลูก และ ที่สำคัญก็คือมีมากชนิดที่เป็นพาหะนำโรคมาสู่คนเช่น ยุงนำเชื้อมาลาเรีย ไข้เลือดออก แมลงวันนำโรคอหิวาต์ โรคท้องร่วง และพวกที่นำไปสู่สัตว์ เช่น เหลือบ นำโรคแอนแทรกซ์ไปสู่โค ตลอดจนพวกที่นำโรคไปสู่พืช ได้แก่ เพลี้ยอ่อนเพลี้ยจักจั่น เป็นต้น ก่อให้เกิดความเสียหายต่อพืชมากมาย โรคที่แมลงนำสู่พืชมีโรคที่สำคัญ ๆอันเกิดจากเชื้อวิสา แบคทีเรีย เชื้อรา เป็นต้น
