ตำนานดอกไม้ไฟ - ถามตอบที่ Sanook! Guru

ชาวจีนคือผู้จุดตำนานดอกไม้ไฟ           ประทัด พลุ ดอกไม้ไฟ   จัดรวมเข้าอยู่ในประเภทเดียวกันเพราะใช้หลักการและส่วนผสมเหมือนกัน ซึ่งเป็นส่วนผสมที่ใช้กับวัตถุระเบิดด้วย นอกจากนี้ยังมีที่มาเดียวกัน   คือในเตาไฟ เมื่อประมาณ ๑ ๐๐๐ ปีที่แล้ว         ว่ากันว่า ในระหว่างที่ชาวจีนหุงหาอาหาร ซึ่งสมัยนั้นยังใช้ฟืนและถ่านอยู่   มักจะเกิดการระเบิดปะทุขึ้นอยู่เสมอ   บางคนเข้าใจไปว่าที่ปะทุขึ้นมานั้นเพราะกำลังทดลองผสมดินปืนให้มีคุณภาพดีขึ้น   อันที่จริงแล้วทั้งดินปืน การปะทุของถ่านในเตา และพวกดอกไม้ไฟ มีๆวนผสมเหมือนกันคือ ซัลเฟอร์ ถ่าน และดินประสิวแต่สมัยนั้นยังไม่มีใครคิดประดิษฐ์ปืนขึ้นใช้เลย         นักประวัติศาสตร์ละประเด็นที่ว่า   อาหารจานใดที่ทำให้เกิดการปะทุขึ้นในเตาไฟ โดยหันไปสนใจส่วนผสมทั้งสามข้างต้น   ซึ่งเมื่ออยู่ด้วยกันจะปะทุขึ้น   ว่าเป็นสิ่งที่ครัวชาวจีนทุกแห่งมีไว้เสมอดินประสิวหรือโปตัสเชียมไนเตรต   ใช้สำหรับหมักและถนอมอาหารเช่น ใส่ในกุนเชียงและหมูแผ่น   ซัลเฟอร์ใช้เร่งไฟให้แรงขึ้น   ส่วนถ่านก็เป็นเชื้อเพลิงให้เกิดความร้อน         ต่อมาชาวจีนค้นพบว่าเอาส่วนผสมทั้งสามใส่เข้าไปในปล้องไม้ไผ่และจุดไฟ   ปล้องไม้ไผ่จะพุ่งขึ้นพร้อมกับเกิดประกายไฟ และมีเสียงระเบิดดังมาก เรียกประดิษฐกรรมชิ้นนี้ว่า |ประทัด| นอกจากนี้ยังเชื่อกันว่าเสียงดังของประทัดจะทำให้ภูตผีปีศาจตกใจกลัวจึงนิยมใช้ในพิธีไล่วิญณาณไล่ราหูให้คายพระจันทร์ออกมา หรือใช้ในงานพิธีเฉลิมฉลอง   เช่น   งานแต่งงาน   งานฉลองชัย   งานตรุษเป็นต้น         ถึงแม้ชาวจีนจะใช้ของทั้งสามอย่างซึ่งเป็นส่วนผสมของดินปืนอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน แต่ก็ไม่เคยนำมาใช้เพื่อประโยชน์ทางทหารผู้ที่ใช้ส่วนผสมทั้งสามในการทำลายล้างเป็นคนแรกกลับเป็นคนทางตะวันตกและเป็นพระเสียด้วย ในศตวรรษที่ ๑๓ บาทหลวงแบร์โทลด์ ชวาร์ช   พระโรมันคาทอลิกในนิกายฟรานซิสกันเป็นผู้ประดิษฐ์ปืนขึ้นใช้เป็นคนแรกในประวัติศาสตร์         จริง ๆ   แล้ว คนจีนสนใจใช้ส่วนผสมของวัตถุระเบิดทั้งสามในทางสร้างสรรค์มากกว่า คือ เพื่อเฉลิมฉลองและการบิน   การคิด ประดิษฐ์ประทัดซึ่งพัฒนาขนาดให้ใหญ่ขึ้นเป็นบ้องไฟ   อาจเป็นความคิดเบื้องต้นในการพุ่งทะยานสู่ท้องฟ้าของชาวจีนนั่นเอง   นักประดิษฐ์ผู้หนึ่งชื่อ   วันหู่ พยายามสร้างเครื่องบินโดยใช้ว่าว   ๒   ตัวเป็นเหมือนปีก   ขับเคลื่อนด้วยบ้องไฟที่มีลักษณะคล้ายจรวด   จำนวน ๔๒ บ้อง มีเก้าอี้อยู่ตรงกลางระหว่างว่าวด้วย   โดยเขาตกลงใจเป็นผู้ทดลองนั่งเก้าอี้ตัวนี้เหินฟ้าเอง   แต่โชคไม่ดี   เมื่อเขาจุดไฟที่จรวดพร้อมกันทั้งหมด   ทั้งว่าวกระดาษ   เก้าอี้ไม้   และตัวผู้ประดิษฐ์เองพลอยถูกฉีกไหม้เป็นเถ้าถ่านไปด้วย         ต้นศตวรรษที่ ๑๗ นักเทคนิคด้านดอกไม้ไฟชาวยุโรปสามารถประติดประดอยลักษณะการระเบิดของดอกไม้ไฟเพื่อตกแต่งฉากสถานที่ทางประวัติศาสตร์และอนุสาวรีย์บุคคลสำคัญ   ความบันเทิงแบบนี้เป็นที่นิยมไปทั่วเพราะให้ความรู้สึกตื่นตาตื่นใจมาก   แต่ก็ต้องเสียค่าใช้จ่ายสูงมากเช่นกัน         ดอกไม้ไฟมีสีเหลืองกับสีอำพันออกแดงเป็นหลักมากว่า   ๘   ศตวรรษ   จน ปีค ศ ๑๘๓๐   นักเคมีจึงสามารถประดิษฐ์ให้ประกายไฟมีสีฟ้าออกเขียวได้โดยใช้ผงแร่เหล็กใส่เข้าไป ทศวรรษต่อมาจึงมีการคิดส่วนผสมที่ทำให้ดอกไม้ไฟระเบิดเป็นรูปคล้ายดาว ซึ่งระยะแรกเป็นสีขาว   ต่อมาจึงเป็นสีแดงสดและฟ้าอ่อนได้ สีสุดท้ายที่เป็นสีพื้นฐานของดอกไม้ไฟ คือ สีฟ้าสด ประดิษฐ์ขึ้นได้ใน   ปีค ศ ๑๘๔๕ เป็นสีที่ทำยากที่สุด จนถึงกลางศตวรรษที่ ๑๙ ดอกไม้ไฟจึงมีสีต่าง ๆ อย่างที่เราเห็นทุกวันนี้ “ ข้อมูลสนับสนุนจากหนังสือ ๑๐๘ ซองคำถาม สำนักพิมพ์สารคดี ”