ตุ๊กตาประเภทนี้ ใช้ในพิธีกรรมหลายอย่างที่ต้องมีตุ๊กตาประกอบจึงจะทำให้พิธีนั้นสมบูรณ์ เช่น
๑.๑ ตุ๊กตาศาลพระภูมิ ใช้กันมานานตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา หรืออาจจะก่อนนั้น แต่ไม่มีหลักฐานปรากฏ เพราะศาลพระภูมิสมัยโบราณทำด้วยไม้อย่างง่ายๆ ไม่คงทนถาวร ตุ๊กตาศาลพระภูมิมีคนรับใช้ชายหญิง เพื่อรับใช้เทวดาประจำศาล และตุ๊กตาช้างม้าก็ถวายเพื่อเป็นพาหนะ
๑.๒ ตุ๊กตาหญิงชายประกบกัน ใช้ในพิธีแห่บั้งไฟของภาคอีสาน
๑.๓ ตุ๊กตาชะนีสีเหลือง สำหรับติดกิ่งไม้ในพิธีทอดผ้าป่า
